Crni pesak pustinje Кarakum, u današnjem Turkmenistanu, milenijumima je čuvao svedočanstvo o drevnoj civilizaciji, starijoj od persijske i otisaka koje je Aleksandar Veliki ostavio iza sebe.
Istorija otkrića Gonur Depea datira još od sedamdesetih godina prošlog veka, kada su Akademija nauka bivšeg Sovjetskog Saveza i naučne institucije Turkmenistana izvršile niz studija u regionu reke Murgab – čiji tok se proteže od severnog Avganistana do pustinje Кarakum u Turkmenistanu i koja je dala ime regionu Margijana u Ahemenidsko-persijsko doba.
Razlog je bio taj što su verovali kako je delta Murgaba bila centar blistave civilizacije u Centralnoj Aziji, uporedive sa onima koje su se pojavile na Plodnom polumesecu Bliskog istoka i nesumnjivo, da je bila povezana sa njom.
Gonur Depe is an archaeological site, dated from 2400 to 1600 BCE,60 km north of Mary (ancient Merv), Turkmenistan pic.twitter.com/IMuU4cNh8I
— David Hanrahan (@uchroniaUtopia) February 9, 2022
Šta je otkriveno na Gonur Depeu?
Arheološko nalazište Gonur Depe je smešteno na dva brda i oblast u blizini. Severno od lokaliteta, otkriven je ogroman kompleks palata. Na jugu je otkriven takozvani temenos, utvrđenje sa kružnim kulama, kasnije ponovo korišćen za izgradnju kuća. Rukovodioc istraživanja Viktor Sarijanidi je smataro da je u njemu otkrio hram sa nekoliko oltara posvećenih ranom kultu vatre, što je povezivao sa zoroastrizamom.
Pored navedenog, otkriveno je nekoliko nekropola čiji sadržaj otkriva bogatstvo stanovnika Gonur Depea i društvenu složenost naselja koje je postojalo tokom 3. milenijuma p.n.e..
Ali da se vratimo na palatu Gonur Depea, koja je svedočila o postojanju autentičnog grada-države u srcu Centralne Azije pre pet hiljada godina. Naime otkriće velikog broja pečeta ovde, ukazuju na postojanje napredne administracije i potvrđuju da je bio politički centar oblasti koji je održavao kontakte sa drugim kulturama u udaljenim oblastima.
Utvrđenje oko palate bilo je zaštićeno zidom sa četvrtastim kulama u kojima su se nalazile zgrade, prostorije i hodnici koji su vodili do jedinstvenih prostora kao što je „prestolna soba“, verovatno namenjenih vladarskoj porodici Gonura.
Palata i stambeni prostor koji se nalazi izvan zidina, pored temenosa, svedoči o političkoj i ekonomskoj važnosti koju je Gonur Depe postigao u centralnoj Aziji tokom bronzanog doba, ali je tek sa otkrićem nekropola shvaćeno koliko je bogata u razvijena ova tajanstvena cizilizacija bila.
Bogatstvo skriveno u grobovima
Do danas su u Gonur Depeu locirane dve nekropole. Prva je otkrivena oko 2002. godine, a među sahranjenim pojedincima iskopani su i gradski vladari. Viktor Sarijanidi ju je nazvao „kraljevskom nekropolom“, pošto su u njoj pronađeni autentični mauzoleji u kojima su se pojavljivali predmeti koji se vezuju za prestiž i moć, poput dugačkih kamenih žezla, rezbarenih figura, kvalitetnih keramičkih posuda, zlata i ornamenta od slonovače itd.
Pored jedne od grobnica na ovoj nekropoli pronađena su kola sa četiri bronzana točka, u odličnom stanju. To je jedan od retkih primera te vrste ne samo u Centralnoj Aziji, već i na Bliskom istoku. Ovo vozilo je još jedan znak visokog organizacionog nivoa stanovnika Gonura, koji su svoje mrtve sahranjivali sa životinjama, poput kamila i pasa.
Drugi skup grobnica – manje monumentalnih – otkriven je severno od Gonura. Njihov sadržaj je ukazivao da vladajuća elita nije bila jedina koja je bila bogata, jer su se u grobnicama pojavljivali predmeti velike vrednosti na kojima su mogli da pozavide i oni sa tzv. „kraljevske nekropole“.
Halucinogeni napici
Rekonstrukcijom verskih obreda, Viktor Sarijandi je otkrio da su sveštenici prilikom izvođenja nekih, gutali halucinogene supstance. Hemijskim analizam sadržaja nekih keramičkih posuda otkriveno je da su pored povrća u napitke stavljali jedinjenja efedrina i kanabisa.
Izvor: nationalgeographic.rs
